PIŠE JURICA PAVIČIĆ Noa kao samuraj u svijetu u kojem je napredak krajnje zlo

Britanski režiser Peter Greenaway jednom je rekao kako mu u suvremenom filmu nedostaju ambiciozna djela na velike teme. Kad je to rekao, očito nije imao na umu filmove američkog režisera Darrena Aronofskog.

Počevši od svog prvog filma - pobjednika Sundancea “Pi” (1998) - Aronofsky je nanizao nisku filmova kojima je, kad je pretenzija po srijedi, samo nebo granica - i to doslovce. Zajedno sa svojim stalnim koscenaristom i bivšim harvardskim cimerom Arijem Handelom, stvorio je filmove koji se bave temama kao što su filozofija brojeva (Pi), smrt i besmrtnost (Fontana života) ili dvojstvo dobra i zla (Crni labud). Pri tom je paradoks da je Aronofsky najveći uspjeh doživio filmom koji potpuno odudara od tog niza - finom, skromnom sportskom dramom “Rvač” s kojom je 2008. osvojio Veneciju.

Film “Noah” - koji opet supotpisuje s Handelom - još je jedan u nizu njihovih filmova koji ne pate od viška skromnosti. Slobodno je preradio starozavjetni mit o proroku kojeg je - kako Biblija veli - Stvoritelj izabrao da preživi onda kad potopom uništi svijet. Po Božjem nalogu, Noa na gori Ararat sagradi arku, u nju ukrca vlastitu obitelj i po par od svih životinja.

Aronofsky i Handel (inače neurobiolog) dali su u filmu mitu o Noi jasan ekološki predznak. Stoga Stvoritelj arkom “resetira” prirodu, a pokorni i odlučni Noa njegovo je oruđe u nemilosrdnom naumu. Drama počinje onog časa kad Noa shvati da je na arci i njegova trudna nevjesta Ila (Emma Watson). Kako drži da je njegova zadaća potrti ljudski rod, Noa ne želi da se dijete rodi.

“Noah” je film u kojem se na neobičan način isprepliću vjerski i ekološki fundamentalizam. Stvoritelj u “Noi” pravi je starozavjetni bog, svirep i okrutan tvorac koji se bez ljubavi poigrava vlastitom ustrašenom kreacijom.

Noina poslušnost je bezuvjetna, a tu poslušnost Aronofsky prikazuje fasciniranom mistifikacijom koja po etosu podsjeća na neki samurajski film. Istodobno, film tehnološku civilizaciju prikazuje kao krajnje zlo. Nju personificira Tubal-cain (Ray Winstone), kralj rudara, koji u filmu nije samo ekološki štetočina nego i ubojica Noina oca, kukavica koji napušta svoj narod i prijetvorni spletkar.

To je točka na kojoj se vidi razlika “Noe” i filma slične teme - genijalne “Princeze Mononoke” japanskog animatora Hayaoa Miyazakija. I kod Miyazakija ljudska vrsta pretjeranim rudarenjem izazove odmazdu prirode. Ali, japanski film podsjeća i na emancipatorsku stranu tehnologije koja ljude izbavlja ropstva i oskudice. Kod Aronofskog nema tih finesa: tehnologija, vlasništvo, pa čak i jedenje mesa, naprosto su zlo, a ironija je da tu poruku iskazuje film koji je koštao 125 milijuna dolara i koji nastanak duguje sofisticiranoj tehnologiji.

“Noa” nije film bez dobrih strana. Režiran je dobro, ima jakih scena, a Russel Crowe je uobičajeno moćan. Ima mnogo sličnosti i s prethodnim filmom Aronofskog, “Crnim labudom”. Oba se filma laćaju onog što se obično zove “velikom temom”, ali na koncu ostavljaju okus pubertetskog pojednostavljivanja i trivijalnosti.